„Hótelherbergi fyrir tvö.“ Athugun á hlutverkum karlkyns og hvorugkyns í íslensku nútímamáli

Þessi ritgerð er lögð fram til B.A.-prófs í íslensku frá Hugvísindasviði Háskóla Íslands. Viðfangsefni hennar er staða málfræðilegra kynja í íslensku en dregin hefur verið sú ályktun að staða málfræðilegs karlkyns í hlutleysishlutverki sé smám saman að veikjast. Ýmis dæmi eru til sem styrkja þá ályktun; til dæmis heyrðist tilkynnt um happdrættisverðlaun í útvarpi „Hótelherbergi fyrir tvö“ þar sem kosið var að nota hvorugkyn í stað karlkyns. Slík dæmi styðja þá hugmynd að málfræðileg kynjanotkun í íslensku máli sé á reiki. Sumir eru hlynntir slíkri breytingu en þeir vilja hætta að nota karlkyn þegar vísa á til kvenmanna eða kynjablandaðs hóps og hafa komið með ýmsar tillögur að breytingum. Ein þeirra er sú að nota hvorugkyn fleirtölu í stað karlkyns fleirtölu en sú breyting getur verið erfið fyrir málsamfélagið vegna þess að karlkyn hefur gegnt hlutverki kynhlutleysis frá upphafi. Ritgerðinni er ætlað að varpa ljósi á hvernig börn í 7. bekk í grunnskóla nota málfræðilegt kyn þegar vísað er til fólks. Til þess að komast að því var útbúin könnun sem lögð var fyrir 71 barn á höfuðborgarsvæðinu og tíu fullorðna einstaklinga til samanburðar. Í könnuninni voru annars vegar prófaðar almennar fullyrðingar þar sem sérstætt fornafn eða lýsingarorð vísaði til óskilgreinds hóps án tillits til kynferðis og hins vegar setningar með skilgreindari hópa þar sem hægt var að sjá hvort líffræðilegt eða málfræðilegt kyn réði kynjanotkun. Niðurstöður könnunarinnar gefa annars vegar til kynna að karlkyn virðist haldast í setningum þar sem vísað er til hóps við kynhlutleysisaðstæður (í setningu á borð við „Nú eiga allir að drífa sig”). Hins vegar benda þær til að kynjakerfi málsins sé að þróast á þá leið að frekar sé vísað til líffræðilegs kyns heldur en þess málfræðilega í setningum eins og „Krakkarnir voru kát og glöð”, þar sem lýsingarorðin standa í hvorugkyni þrátt fyrir að þau vísi til nafnorðs í karlkyni